Tìm hiểu chung rối loạn nhân cách ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder) là một tình trạng sức khỏe tâm thần mà người mắc có nhận thức một cách vô lý về tầm quan trọng của bản thân. Họ cần và tìm kiếm quá nhiều sự chú ý, muốn mọi người ngưỡng mộ họ. Họ thường có cảm giác đặc quyền và mong đợi được đối xử đặc biệt mà không cần lý do. Những người mắc chứng rối loạn này có thể thiếu khả năng quan tâm hoặc hiểu đến cảm xúc của người xung quanh. Nhưng đằng sau lớp mặt nạ cực kỳ tự tin này, họ không chắc chắn về giá trị bản thân và dễ dàng khó chịu trước những lời chỉ trích dù là nhỏ nhất.
Rối loạn nhân cách ái kỷ gây ra các vấn đề trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, chẳng hạn như các mối quan hệ, công việc, trường học hoặc các vấn đề tài chính. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ nhìn chung có thể không vui và thất vọng khi họ không nhận được sự ưu ái hoặc ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng mình xứng đáng. Họ cũng có xu hướng lợi dụng người khác để đạt được mục đích cá nhân.
Triệu chứng rối loạn nhân cách ái kỷ
Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ
Các triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ có thể bao gồm:
- Phản ứng lại những lời chỉ trích bằng sự giận dữ, xấu hổ hoặc sỉ nhục người khác.
- Lợi dụng mọi người để đạt được mục đích của mình.
- Có cảm giác quá coi trọng bản thân.
- Cư xử một cách kiêu ngạo, khoe khoang nhiều và tỏ ra tự phụ.
- Phóng đại thành tích và tài năng bản thân.
- Bị bận tâm bởi những tưởng tượng về thành công, quyền lực, sắc đẹp, trí thông minh hoặc tình yêu lý tưởng.
- Cần sự quan tâm và ngưỡng mộ từ người khác.
- Không quan tâm đến cảm xúc của người khác và ít có khả năng cảm thông.
- Thiếu khả năng chịu đựng sự thất bại và có thể phản ứng tiêu cực khi không đạt được mục tiêu.
Người rối loạn nhân cách ái kỷ cư xử một cách kiêu ngạo, khoe khoang nhiều và tỏ ra tự phụ
Biến chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ nếu không được điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến người bệnh và những người xung quanh. Các biến chứng có thể bao gồm:
- Khó khăn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ cá nhân và đồng nghiệp, do hành vi thường xuyên lợi dụng người khác;
- Trầm cảm, lo âu và các rối loạn tâm thần khác, khi người bệnh không đạt được những kỳ vọng về thành công và sự ngưỡng mộ;
- Lạm dụng chất kích thích, như rượu hoặc ma túy, để đối phó với cảm giác tự ti hoặc thất vọng, giận dữ;
- Suy giảm chất lượng cuộc sống tổng thể, bao gồm các vấn đề về tài chính, sức khỏe thể chất hoặc pháp lý do hành vi liều lĩnh.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ, hãy lập tức liên hệ ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc can thiệp sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nguyên nhân rối loạn nhân cách ái kỷ
Nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ
Rối loạn nhân cách ái kỷ là một tình trạng sức khỏe tâm thần, vì vậy các chuyên gia không chắc chắn chính xác nguyên nhân gây ra bệnh.
Các yếu tố chính góp phần dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:
- Di truyền: Những người mắc rối loạn nhân cách ái kỷ có nhiều khả năng có cha mẹ hoặc người thân mắc bệnh này.
- Quan sát và bắt chước: Trẻ có thể quan sát, bắt chước và học hỏi những đặc điểm cũng như hành vi của những người thân xung quanh và có thể phát triển thành rối loạn nhân cách ái kỷ.
- Trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực: Chấn thương, bị từ chối, bị bỏ rơi và thiếu thốn trong thời thơ ấu đều có thể góp phần phát triển những đặc điểm tự ái.
- Phong cách nuôi dạy con cái: Việc nuông chiều con cái quá mức và cách nuôi dạy bảo vệ quá mức có thể khiến đứa trẻ lớn lên mong đợi và đòi hỏi sự đối xử tương tự mà chúng nhận được từ cha mẹ. Nó cũng có thể khiến con bạn không học được cách điều chỉnh cảm xúc của chính mình, điều này có thể góp phần gây khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc khi mọi thứ không theo ý muốn.
- Tổn thương não: Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ được phát hiện có ít chất xám hơn ở thùy não trước bên trái, phần não liên quan đến sự đồng cảm, điều tiết cảm xúc, lòng trắc ẩn và chức năng nhận thức.
Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ có thể do bố mẹ nuông chiều con quá mức
Nguy cơ rối loạn nhân cách ái kỷ
Những ai có nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ái kỷ?
Rối loạn nhân cách ái kỷ ảnh hưởng đến nam nhiều hơn nữ và thường bắt đầu ở tuổi thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành.
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ái kỷ
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:
- Từng bị lạm dụng thời thơ ấu;
- Ba mẹ quá bảo vệ con cái;
- Chấn thương não;
- Trong gia đình có người thân mắc các bệnh lý tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm…
- Thiếu sự đồng cảm và quan tâm từ cha mẹ trong quá trình trưởng thành.
Phương pháp chẩn đoán & điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ
Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm rối loạn nhân cách ái kỷ
Một số đặc điểm của rối loạn nhân cách ái kỷ cũng giống như các rối loạn nhân cách khác. Ngoài ra, bạn cũng có thể mắc nhiều chứng rối loạn nhân cách cùng một lúc. Điều này có thể làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn.
Chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ thường bao gồm:
- Các triệu chứng của bạn và cách chúng ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của bạn.
- Khám sức khỏe để đảm bảo bạn không gặp vấn đề về thể chất khác.
- Một đánh giá tâm lý kỹ lưỡng có thể bao gồm việc điền vào bảng câu hỏi.
- Thỏa ít nhất 5 tiêu chí trong tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) do Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ xuất bản.
Điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ
Nội khoa
Một số loại trị liệu phổ biến nhất với rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:
- Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT);
- Trị liệu hành vi nhận thức (CBT);
- Liệu pháp siêu nhận thức;
- Trị liệu nhóm;
- Liệu pháp cặp đôi hoặc gia đình;
- Liệu pháp Sơ đồ (Schema Therapy).
Thuốc điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ: Hiện tại không có loại thuốc nào có thể điều trị được chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Bác sĩ có thể chỉ định các loại như thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu, thuốc chống loạn thần, thuốc chống co giật để điều trị triệu chứng. Các thuốc có thể được bác sĩ chỉ định bao gồm Lamotrigine, Olanzapine, Sertraline, Mirtazapine…
Tuy nhiên, để có kết quả tốt nhất, bạn nên dùng thuốc kết hợp với liệu pháp tâm lý.
Thống kê năm 2022 của Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ cho thấy tỷ lệ bỏ dở điều trị ở bệnh nhân được chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ lên đến 64%. Việc tuân thủ điều trị kém, sự kháng cự và phòng thủ của người bệnh là những rào cản phổ biến nhất ngăn chặn hiệu quả điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ.
Liệu pháp tâm lý là phương pháp điều trị hiệu quả nhất đối với rối loạn nhân cách ái kỷ
Ngoại khoa
Rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh không cần điều trị ngoại khoa.
Chế độ sinh hoạt & phòng ngừa rối loạn nhân cách ái kỷ
Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của rối loạn nhân cách ái kỷ
Chế độ sinh hoạt:
- Uống thuốc theo đúng chỉ định.
- Tập thể dục mỗi ngày.
- Quản lý căng thẳng bằng các bài tập thư giãn, yoga, khí công, dưỡng sinh.
- Tránh sử dụng chất kích thích.
- Cha mẹ nên tập cho trẻ kỹ năng tự chăm sóc bản thân ngay từ khi còn nhỏ. Không nên quá nuông chiều con cái.
- Thực hành kỹ năng lắng nghe và thể hiện sự đồng cảm với người khác để cải thiện mối quan hệ.
- Tham gia các hoạt động tình nguyện hoặc cộng đồng để phát triển lòng trắc ẩn và nhận thức về người khác.
Chế độ dinh dưỡng: Không có chế độ dinh dưỡng cụ thể nào cho tình trạng rối loạn nhân cách ái kỷ, việc duy trì một chế độ dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ là cần thiết cho sức khỏe chung của bản thân.
Phòng ngừa rối loạn nhân cách ái kỷ
Bởi vì nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách tự ái vẫn chưa được biết rõ nên không có cách nào để ngăn ngừa tình trạng này. Nhưng một số cách sau có thể giúp hạn chế những biến chứng nặng mà rối loạn nhân cách ái kỷ gây ra:
- Hãy điều trị càng sớm càng tốt các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở trẻ em.
- Tham gia trị liệu gia đình để học những cách để giao tiếp hoặc đối phó với những xung đột hoặc đau khổ về mặt cảm xúc.
- Tham dự các lớp học nuôi dạy con cái hiệu quả giúp trẻ phát triển toàn diện.
- Khuyến khích trẻ phát triển lòng đồng cảm và hiểu biết về cảm xúc của người khác.
- Giúp trẻ học cách chấp nhận thất bại và trau dồi sự kiên nhẫn từ nhỏ cho trẻ.
Tham gia trị liệu gia đình với chuyên gia tâm lý
Viết bình luận